3. วินยเปยฺยาลํ

[201] ทฺเวเม , ภิกฺขเว, อตฺถวเส ปฏิจฺจาติ, ภิกฺขเว, ทฺเว อตฺเถ นิสฺสาย ทฺเว การณานิ สนฺธายฯ สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตนฺติ สิกฺขาโกฏฺฐาโส ฐปิโตฯ สงฺฆสุฏฺฐุตายาติ สงฺฆสฺส สุฏฺฐุภาวาย, ‘‘สุฏฺฐุ, ภนฺเต’’ติ วตฺวา สมฺปฏิจฺฉนตฺถายาติ อตฺโถฯ สงฺฆผาสุตายาติ สงฺฆสฺส ผาสุวิหารตฺถายฯ ทุมฺมงฺกูนนฺติ ทุสฺสีลานํฯ เปสลานนฺติ ปียสีลานํฯ ทิฏฺฐธมฺมิกานํ อาสวานนฺติ ทิฏฺฐธมฺเม อิมสฺมิํเยว อตฺตภาเว วีติกฺกมปจฺจยา ปฏิลทฺธพฺพานํ วธพนฺธนาทิทุกฺขธมฺมสงฺขาตานํ อาสวานํฯ สํวรายาติ ปิทหนตฺถายฯ สมฺปรายิกานนฺติ ตถารูปานํเยว อปายทุกฺขสงฺขาตานํ สมฺปราเย อุปฺปชฺชนกอาสวานํฯ ปฏิฆาตายาติ ปฏิเสธนตฺถายฯ เวรานนฺติ อกุสลเวรานมฺปิ ปุคฺคลเวรานมฺปิฯ วชฺชานนฺติ โทสานํฯ เต เอว วา ทุกฺขธมฺมา วชฺชนียตฺตา อิธ วชฺชาติ อธิปฺเปตาฯ ภยานนฺติ จิตฺตุตฺราสภยานมฺปิ ภยเหตูนํ เตสํเยว ทุกฺขธมฺมานมฺปิฯ อกุสลานนฺติ อกฺขมฏฺเฐน อกุสลสงฺขาตานํ ทุกฺขธมฺมานํฯ คิหีนํ อนุกมฺปายาติ คิหีสุ อุชฺฌายนฺเตสุ ปญฺญตฺตสิกฺขาปทํ คิหีนํ อนุกมฺปาย ปญฺญตฺตํ นามฯ ปาปิจฺฉานํ ปกฺขุปจฺเฉทายาติ ปาปิจฺฉา ปกฺขํ นิสฺสาย สงฺฆํ ภินฺเทยฺยุนฺติ เตสํ ปกฺขุปจฺเฉทนตฺถายฯ อปฺปสนฺนานํ ปสาทายาติ ปุพฺเพ อปฺปสนฺนานมฺปิ ปณฺฑิตมนุสฺสานํ สิกฺขาปทปญฺญตฺติสมฺปทํ ทิสฺวา ปสาทุปฺปตฺติอตฺถายฯ ปสนฺนานํ ภิยฺโยภาวายาติ ปสนฺนานํ อุปรูปริปสาทภาวายฯ สทฺธมฺมฏฺฐิติยาติ สทฺธมฺมสฺส จิรฏฺฐิตตฺถํฯ วินยานุคฺคหายาติ ปญฺจวิธสฺสาปิ วินยสฺส อนุคฺคณฺหนตฺถายฯ

[202-230] ปาติโมกฺขํ ปญฺญตฺตนฺติ ภิกฺขุปาติโมกฺขํ ภิกฺขุนิปาติโมกฺขนฺติ ทุวิธํ ปาติโมกฺขํ ปญฺญตฺตํฯ ปาติโมกฺขุทฺเทโสติ ภิกฺขูนํ ปญฺจ, ภิกฺขุนีนํ จตฺตาโรติ นว ปาติโมกฺขุทฺเทสา ปญฺญตฺตาฯ ปาติโมกฺขฏฺฐปนนฺติ อุโปสถฏฺฐปนํฯ ปวารณา ปญฺญตฺตาติ จาตุทฺทสิกา ปนฺนรสิกาติ ทฺเว ปวารณา ปญฺญตฺตาฯ ปวารณฏฺฐปนํ ปญฺญตฺตนฺติ สาปตฺติกสฺส ภิกฺขุโน ปวารณา อุตฺติยา วตฺตมานาย ปวารณฏฺฐปนํ ปญฺญตฺตํฯ

ตชฺชนียกมฺมาทีสุ ภิกฺขู วาจาสตฺตีหิ วิตุทนฺตานํ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียกมฺมํ (จูฬว. 1 อาทโย) ปญฺญตฺตํฯ พาลสฺส อพฺยตฺตสฺส เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ ปญฺญตฺตํฯ กุลทูสเก อสฺสชิปุนพฺพสุเก ภิกฺขู อารพฺภ ปพฺพาชนียกมฺมํ (จูฬว. 21 อาทโย) ปญฺญตฺตํฯ คิหีนํ อกฺโกสกสฺส สุธมฺมตฺเถรสฺส ปฏิสารณียกมฺมํ (จูฬว. 33 อาทโย) ปญฺญตฺตํฯ อาปตฺติยา อทสฺสนาทีสุ อุกฺเขปนียกมฺมํ ปญฺญตฺตํฯ ครุกาปตฺติํ อาปนฺนสฺส ปฏิจฺฉนฺนาย อาปตฺติยา ปริวาสทานํ ปญฺญตฺตํฯ ปริวาเส อนฺตราปตฺติํ อาปนฺนสฺส มูลาย ปฏิกสฺสนํ ปญฺญตฺตํฯ ปฏิจฺฉนฺนายปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนายปิ อาปตฺติยา มานตฺตทานํ ปญฺญตฺตํฯ จิณฺณมานตฺตสฺส อพฺภานํ ปญฺญตฺตํฯ สมฺมา วตฺตนฺตสฺส โอสารณียํ ปญฺญตฺตํฯ อสมฺมาวตฺตนาทีสุ นิสฺสารณียํ ปญฺญตฺตํฯ

เอหิภิกฺขูปสมฺปทา สรณคมนูปสมฺปทา โอวาทูปสมฺปทา ปญฺหาพฺยากรณูปสมฺปทา ญตฺติจตุตฺถกมฺมูปสมฺปทา ครุธมฺมูปสมฺปทา อุภโตสงฺเฆ อุปสมฺปทา ทูเตน อุปสมฺปทาติ อฏฺฐวิธา อุปสมฺปทา ปญฺญตฺตาฯ ญตฺติกมฺมํ นว ฐานานิ คจฺฉตีติ เอวํ นวฏฺฐานิกํ ญตฺติกมฺมํ ปญฺญตฺตํฯ ญตฺติทุติยกมฺมํ สตฺต ฐานานิ คจฺฉตีติ เอวํ สตฺตฏฺฐานิกเมว ญตฺติทุติยกมฺมํ ปญฺญตฺตํฯ ญตฺติจตุตฺถกมฺมํ สตฺต ฐานานิ คจฺฉตีติ เอวํ สตฺตฏฺฐานิกเมว ญตฺติจตุตฺถกมฺมํ ปญฺญตฺตํฯ ปฐมปาราชิกาทีนํ ปฐมปญฺญตฺติ อปญฺญตฺเต ปญฺญตฺตํฯ เตสํเยว อนุปญฺญตฺติ ปญฺญตฺเต อนุปญฺญตฺตํฯ ธมฺมสมฺมุขตา วินยสมฺมุขตา สงฺฆสมฺมุขตา ปุคฺคลสมฺมุขตาติ อิมสฺส จตุพฺพิธสฺส สมฺมุขีภาวสฺส วเสน สมฺมุขาวินโย ปญฺญตฺโตฯ สติเวปุลฺลปฺปตฺตสฺส ขีณาสวสฺส อโจทนตฺถาย สติวินโย ปญฺญตฺโตฯ อุมฺมตฺตกสฺส ภิกฺขุโน อมูฬฺหวินโย ปญฺญตฺโตฯ อปฺปฏิญฺญาย จุทิตกสฺส อาปตฺติยา อตรณตฺถํ ปฏิญฺญาตกรณํ ปญฺญตฺตํฯ พหุตรานํ ธมฺมวาทีนํ ลทฺธิํ คเหตฺวา อธิกรณวูปสมนตฺถํฯ เยภุยฺยสิกา ปญฺญตฺตาฯ ปาปุสฺสนฺนสฺส ปุคฺคลสฺส นิคฺคณฺหนตฺถํ ตสฺสปาปิยสิกา ปญฺญตฺตาฯ ภณฺฑนาทิวเสน พหุํ อสฺสามณกํ กตฺวา อาปตฺติํ อาปนฺนานํ ภิกฺขูนํ ฐเปตฺวา ถุลฺลวชฺชํ ฐเปตฺวา คิหิปฏิสํยุตฺตญฺจ อวเสสาปตฺตีนํ วูปสมนตฺถาย ติณวตฺถารโก ปญฺญตฺโตฯ

วินยเปยฺยาลํ นิฏฺฐิตํฯ

4. ราคเปยฺยาลํ

[231] ราคสฺส , ภิกฺขเว, อภิญฺญายาติ ปญฺจกามคุณิกราคสฺส อภิชานนตฺถํ ปจฺจกฺขกรณตฺถํฯ ปริญฺญายาติ ปริชานนตฺถํฯ ปริกฺขยายาติ ปริกฺขยคมนตฺถํฯ ปหานายาติ ปชหนตฺถํฯ ขยาย วยายาติ ขยวยคมนตฺถํฯ วิราคายาติ วิรชฺชนตฺถํฯ นิโรธายาติ นิรุชฺฌนตฺถํฯ จาคายาติ จชนตฺถํฯ ปฏินิสฺสคฺคายาติ ปฏินิสฺสชฺชนตฺถํฯ

[232-246] ถมฺภสฺสาติ โกธมานวเสน ถทฺธภาวสฺสฯ สารพฺภสฺสาติ การณุตฺตริยลกฺขณสฺส สารพฺภสฺสฯ มานสฺสาติ นววิธมานสฺสฯ อติมานสฺสาติ อติกฺกมิตฺวา มญฺญนมานสฺสฯ มทสฺสาติ มชฺชนาการมทสฺสฯ ปมาทสฺสาติ สติวิปฺปวาสสฺส, ปญฺจสุ กามคุเณสุ จิตฺตโวสฺสคฺคสฺสฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

ราคเปยฺยาลํ นิฏฺฐิตํฯ

มโนรถปูรณิยา องฺคุตฺตรนิกาย-อฏฺฐกถาย

ทุกนิปาตสฺส สํวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

องฺคุตฺตรนิกาเย

ติกนิปาต-อฏฺฐกถา

1. ปฐมปณฺณาสกํ